İklim değişikliği, basit olarak doğal değişkenliğin ve/veya insan faaliyetlerinin sonucunda iklimde zaman boyunca gözlenen herhangi bir değişikliktir. Daha doğru bir ifadeyle, iklim değişikliği, iklimsel değişkenlerin frekans dağılımlarında zaman boyunca gözlenen değişikliklerdir. Çünkü olasılık/frekans dağılımları temelinde istatistiksel bir açıdan bakmadan iklim değişikliğini ve etkilerini anlamak biraz zor!
Bir frekans dağılımını istatistiksel olarak özetlemenin en kolay yolu ise, dağılımın yeri ve değişkenliği hakkında bilgi veren tanımlayıcı istatistikleri (yer ölçüsü olarak en sık ortalama ve değişkenlik ölçüsü olarak örneğin standart sapma) kullanmaktır. Yani, sadece yer ölçüsü (örneğin, ortalama istatistiğini) kullanarak, bir frekans dağılımını veya bir frekans dağılımındaki değişikliği tanımlamak mümkün değildir! Buna rağmen, iklim değişikliği ile ilgili konuşurken, genellikle bir iklimsel değişkenin ortalamasından veya ortalamasındaki değişiklikten bahsedilir!!!
Şimdi frekans dağılımları temelinde istatistiksel bir açıdan bakmadan iklim değişikliğini ve etkilerini anlamanın neden zor olduğunu örneklemeye çalışalım. Örneğin, kuzey yarımküre karasal ortalama yaz sıcaklığı, 1951-1980 ve 2005-2015 arasında 1.5 oC artmıştır. Bu artış, gün içinde bile deneyimlenen sıcaklık farklarının oldukça altındadır!!! Ancak 1.5 oC, aslında yaz sıcaklığı frekans dağılımının 1951-1980 ve 2005-2015 arasında ne kadar yer değiştirdiğini gösterir. Yaz sıcaklığı frekans dağılımının değişkenliğinin (bu örnekte standart sapma) ise, aynı süre boyunca 1.4 kat arttığını not edelim. İşte bu değişikliklerin bir parçası olarak, örneğin, aşırı sıcak yazlar, 1951-1980 ve 2005-2015 arasında 145 kat artmıştır.
Şimdi ortalama yaz sıcaklığındaki gün içinde bile deneyimlenen sıcaklık farklarının oldukça altında olan 1.5 oC artışın ne anlama geldiği konusunda bir kez daha düşünme vakti!
Kaynaklar:
It’s Not Your Imagination. Summers Are Getting Hotter. https://nyti.ms/3nRcUQJ
What can the normal distribution tell us about climate change? https://bit.ly/3ppaf14
